Zagađenost vazduha u Srbiji, osim pandemije i pratećih vesti iz politike, ekonomije i crne hronike, bila je i nažalost biće jedna od tema o kojoj se puno govori i koja neizostavno postaje stavka za hitno rešavanje. Bez obzira li je reč o ložištima u lokalnim domaćinstvima, izduvnim gasovima ili zagađenju uslovljenom sumpor-dioksidom, svedoci smo velike izloženosti zagađenom vazduhu, posebno u Beogradu i još nekoliko gradova u Srbiji, proteklih nedelja i meseci, a koji je jedan od vodećih faktora rizika za pojavu kardiovaskularnih oboljenja i jedan od glavnih uzroka povećanja smrtnosti. A čitava situacija se, prema poslednjim istraživanjima, dodatno usložnjava i pogoršava u periodu globalne pandemije COVID-19, čiji smo svedoci, te se čini da fatalna pretnja postaje još fatalnija.
Zašto je zagađenje vazduha opasno po zdravlje?
Sitne zagađujuće čestice iz vazduha, mogu imati čitav niz efekata po zdravlje ljudi, dok kod pojedinaca čak mogu imati i fatalan ishod. Prema istraživanju lekara iz Opšte bolnice Masačusetsa, otkriveno je da mikro čestice iz zagađenog vazduha utiču na pojavu kardiovaskularnog oboljenja tako što se aktivira proizvodnja zapaljenskih ćelija u koštanoj srži, što kao posledicu ima stvaranje upale arterija.
Sa druge strane, dugotrajna izloženost zagađenom vazduhu, naročito u periodu pandemije, povezuje se sa povećanim rizikom mortaliteta od COVID-19 virusa.
Kako?
Naime, visoka koncentracija sitnih čestica povezana je sa takozvanim termičkim situacijama, u kojima hladan vazduh ostaje zarobljen u blizini zemljine površine, a koji se nalazi ispod toplijeg vazduha.
A šta to u praksi znači?
Kakve posledice zagađen vazduh ima u kombinaciji sa COVID-19?
Istraživači Instituta za zaštitu životne sredine Univerziteta u Ženevi fokusirali su se na četiri značajne lokacije u kojima se transmisija COVID-19 virusa rapidno širila. Tenerife (Španija), kanton Ticino (Švajcarska), London sa okolinom i područje oko Pariza. Na ovim lokacijama su se javno analizirali podaci o nivou ovih finih zagađujućih čestica, kako bi se našla povezanost sa transmisijom virusa.
Na Tenerifima je bila velika oluja prašine u februaru 2020. godine, a odmah nakon toga došlo je do značajne prijave novoobolelih od COVID-19 među turistima u lokalnim hotelima.
U kantonu Ticino, takođe u februaru prošle godine, dogodila se termička inverzija, koja je zarobila hladan vazduh na dnu okolne doline i značajno povećala nivo finih zagađujućih čestica. Nekoliko dana nakon toga, povećao se broj hospitalizovanih pacijenata od COVID-19 virusa.
U Londonu i okoloni 26. marta prošle godine zabeležen je najveći indeks zagađenosti vazduha, a već u sledećim nedeljama London je zabeležio naglo povećanje stope smrtnosti od COVID-a i proglasio novi karantin.
Konačno, u Parizu i okolnim regijama, istraživači su retrospektivno povrdili da se prvi slučaj zaraze COVID-19 dogodio u decembru 2019. Međutim, tek u martu naredne godine, nakon značajnog povećanja zagađenosti vazduha slučajevi su počeli značajno da rastu. Povećanje broja slučajeva obolelih, poklopilo se sa visokom koncentracijom finih zagađujućih čestica u vazduhu odmah nakon jake termičke inverzije, koja se dogodila 28. marta prošle godine.
Uticaj na zdravlje
Izloženost zagađenim česticama može prouzrokovati opstruktivnu bolest pluća, a prilog u tome govore i podaci Svetske Zdravstvene organizacije (WHO), koji navode da je čak za 43% ovih pacijenata, zagađenje vazduha bilo glavni uzrok.
Kancer pluća je takođe jedna od čestih oboljenja pacijenata, koju uzrokuje emisija zagađenih čestica vazduha.
Istraživanja pokazuju i da život u područjima sa visokim nivoom zagađenja, može povećati rizik od dobijanja kardiovaskularnih bolesti, ali i moždanog i srčanog udara.
Studija globalnog opterećenja bolesti iz 2018. godine, procenila je da je zagađenje vazduha odgovorno za čak 19% kardiovaskularnih smrtnih slučajeva tokom 2015. godine. Takođe, ono je bilo uzrok 21% smrtnih slučajeva koji su nastali kao posledica moždanog udara i čak 24% kao posledica COVID-19 virusa.
U našem regionu svake godine od zagađenog vazduha umire 5.000 ljudi
U Evropi zagađenje vazduha izazove oko 400.000 prevremenih smrtnih slučajeva, procena je Evropske agencije za životnu sredinu. Tokom 2018. godine u 41 evropskoj zemlji bilo je 417.000 prevremenih smrtnih slučajeva koji se pripisuju suspendovanim česticama PM2,5, ozonu i azot dioksidu (NO2) u vazduhu, od čega 379.000 u 28 članica Evropske unije (EU), navodi se u najnovijem izveštaju agencije o kvalitetu vazduha u Evropi.
Što se naših prostora tiče, zagađenje vazduha je direktno odgovorno za jedan od pet prevremenih smrtnih slučajeva u 19 gradova Zapadnog Balkana obuhvaćenih izveštajem koji je pripremio Program Ujedinjenih nacija za životnu sredinu (UNEP – United Nations Environment Program). Rezultati istraživanja pokazuju da je ukupan broj prevremenih smrtnih slučajeva koji se direktno mogu pripisati zagađenju vazduha u 19 gradova regiona skoro 5.000 godišnje.
Ima li rešenja? Kako sačuvati pluća?
Za sada, samo ličnim primerom i odgovornim ponašanjem možemo smanjiti rizik od zaraze plućnim infekcijama, ako …
- Ostajemo kod kuće kada smo bolesni
- Izbegavamo kontakte sa prehlađenim ili bolesnim ljudima
- Često peremo ruke
- Izbegavamo gužve tokom sezone gripa i prehlada
- Održavamo fizičku udaljenost
- Nosimo zaštitne maske u zatvorenim prostorima i tamo gde nije moguće održati fizičku distancu
- Prekrivamo nos i usta maramicom dok kašljemo ili kijamo
Pacijenti sa hroničnom bolešću pluća, treba da se konsultuju sa svojim pulmologom o dodatnim terapijama, kako bi se zaštitili od potencijalne zaraze, ali i izloženosti zagađenom vazduhu.
Svakako, očekivanja koja građani imaju od nadležnih kada je u pitanju čistoća vazduha ne smeju biti nikako ignorisana ili zanemarena, jer u protivnom očekuju nas dalekosežne i dugotrajne posledice po zdravlje svih nas.
Očekujemo hitne odgovore i rešenja!
Tekst uredila: Dejana Barjaktarović
Provera činjenica i informacija: Dr Aleksandar Miletić
